اولویت کاشت: نخل، اولین درخت قرآنی
بیشترین نامی که در قرآن کریم و روایات از گیاه و درخت نام برده شده است، نخل است و مناسب ترین درخت برای استانهای گرمسیری کشور از غربی و جنوبی و مرکزی ایران می باشد.
۱-۱-۴- نخل در قرآن کریم
نام نخل چهل بار در قرآن کریم تکرار شده است که در هشت آیه، نام نخل به تنهایی و در دوازده آیه دیگر به همراه میوه های انگور، زیتون و انار آمده است. به کلمه نخل نام نوعی خاص درخت خرما به نام «لینه» در سوره حشر آیه ۵ آمده است در دو آیه ۵۳ و ١٢٤ سوره نساء کلمه «نقیر» به معنای «گودی بر پشت هسته خرما» می باشد، آمده است. کلمه «قطمیر» نیز در سوره فاطر آیه ۱۳ به معنای «چیزی بی اهمیت» است. هر چند در لغت به معنای «پوست نازک بین خرما و هسته آن» می باشد. کلمه «نوی» در سوره انعام آیه ۹۵ را علامه عبدالله يوسف على در ترجمه خود «هسته خرما» معنا کرده است. هر چند بسیاری از دیگر مفسران آن را «هسته هر نوع میوه ای» می دانند. همچنین كلمه «عُرجون» به معنا «چوب هلالی شکل خوشه خرماست که خشکیده و به شکل داس در آمده» و در سوره یس آیه ۳۹ هلال ماه به آن تشبیه شده است کلمات «حبل» و «دسر» را که در سوره لهب آیه ۵ و سوره قمر آیه ۱۲ به ترتیب آمده است «ليف خرما» معناشده.
قرآن کریم از باغ هایی سخن به میان می آورد که در آن درختان مثمری مثل خرما، انگور، زیتون، انار، انجیر وجود داشته باشند. با تامل در آیات زیر متوجه این نکته خواهیم شد:
يُنْبِتُ لَكُمْ بِهِ الزَّرْعَ وَالزَّيْتُونَ وَ النَّخِيلَ وَ الْأَعْنَابَ وَ مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةٌ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ
خداوند به وسیله آن آب برای شما کشت زار و زیتون و درختان خرما و انگور و از هر نوع میوه ای میرویاند. همانا در این امر برای آنان که می اندیشند نشانه ای روشن است.
فيها فاكِهَةٌ وَالنَّخْلُ ذَاتُ الْأَكْمَامِ
در آن میوه هاست و نخل ها با خوشه هایی که در غلافند.
به نخل در گفتار و سیره معصومین هم خیلی تاکید شده است. که به جهت اختضار از بیان آنها صرف نظر می کنیم.
مزایای کاشت نخل در فضای سبز
نخل به عنوان بهترین و زیباترین و مناسب ترین درخت برای کاشت در فضاهای سبز در پارک،ها، خیابان ها، معابر، جنگل کاری ها، بیابان زدایی و…. می باشد. هم اکنون در شهرهای جنوبی ایران نخل کاشته می شود.
ارتباط تنگاتنگ نخل با انسان
امام صادق علیه السلام می فرمایند:
اسْتَوْصُوا بِعَمَّتِكُمُ النَّخْلَةَ خَيْراً فَإِنَّهَا خُلِقَتْ مِنْ طِيئَةِ آدَمَ أَلَا تَرَوْنَ أَنَّهُ لَيْسَ شَيْءٌ مِنَ الشَّجَرِ يَلْقَحُ غَيْرَهَا
به شما درباره نخل، وصیت می کنم. چون آن از زیادی گل آدم خلق شده است. آیا نمی بینید درختی غیر آن نیاز به تلقیح ندارد.
پیامبر اکرم صل الله علیه و آله فرمود:
«إنْ قَامَتِ السَّاعَةُ وَفِي يَدِ أَحَدِكُمُ الْفَسِيلَةُ فَإِنِ اسْتَطَاعَ أَنْ لَا تَقُومَ السَّاعَةُ حَتَّى يَغْرِسَهَا فَلْيَغْرِشَهَا»؛
اگر رستاخیز بر پا شود در حالی که نهال نخلی در دست یکی از شماست اگر می تواند آن را بکارد. باید بکارد.
این روایت اهمیت کشت نخل را می رساند. ناگفته نماند متاسفانه در هفته درختکاری این روایت در اهمیت درختکاری درباره کاشت درختان بی ثمر در محافل و مجالس و سخنرانی ها بیان می شود. در حالی که نه تنها به نهال درختان بی ثمر «فسیله» گفته نمی شود بلکه «فسیله» مختص نهال درخت خرما است.
«والمطعمات في المحل» در قحطی و مشکلات اطعام می کند. در بی آبی و زلزله و…. خرما به داد گرسنگان می رسد. گرسنگی و فقر ریشه کن می شود. از آنجا که در کهن سالی نیز ثمره خوبی می دهد. مظهر طول عمر و کهن سالی توام با سلامتی است. درخت خرما با انسان در چند چیز مشترک است.
- مانند انسان نر و ماده دارد
- فقط ماده آن میوه میدهد
- نیاز به انسان دارد چون اگر انسان نباشد باد و حشرات نمی توانند نخل را تلقیح کنند
- واحد شمارش آن نفر است
- حداکثر ۱۲۰ سال عمر می کند.
- این درخت اگر از قسمت فوقانی ضربه ببیند می خشکد همان طوری که اگر انسان از ناحیه سر ضربه ببیند می میرد
- در برابر توفان ها و سختی های محیطی، همچون انسان مقاوم است
- تنه آن مانند انسان راست قامت است
- الیاف آن مانند موی بدن انسان است
- همانند انسان اگر سرش زیر آب برود خفه می شود و از بین می رود. ولی ساقه و ریشه آن تا ماه ها میتواند غرقاب را تحمل کند
نخل مرتبط ترین درخت به انسان است و از طرفی نخل به انسان نیاز دارد پس دوست دارد نزد انسان زندگی کند. پس بهترین درختان فضای سبز است.
نخل و ازدیاد تنوع زیستی جانوری
بسیاری از جانداران از نخل تغذیه می کنند و جانداران تمایل دارند اطراف نخل زندگی کنند و پرندگان روی نخل و اطراف نخل لانه سازی می کنند، تا جایی که نام برخی پرندگان با نام نخل عجین شده است مانند بلبل خرما لذا کاشت فراوان نخل باعث ازدیاد تنوع زیستی جانوری می شود.
مهار بیابان زایی و ریزگرد با فرمانروای بیابانها (أميرة الصحراء)
نخل هم در کویر می روید تا جایی که نام فرمانروای بیابانها (اميره الصحراء) را کسب کرده است و هم در درون آب، اما پوسیده نمی شود و چند ماه غرق را تحمل می کند. نخل به درختان دیگر شبیه نیست و شاخه های جانبی ندارد و تنها قد آن بلند می شود. روی بدنه نخل، شیارهایی وجود دارد. این شیارها نشان دهنده محل برگهای قدیمی است که افتاده اند. برگهای جدید به صورت خوشه ای در بالای تنه درخت می رویند. اگر این خوشه بریده شود، دیگر برگهای جدیدی نمی رویند و نخل خشک می شود.
تنه درخت نخل، حلقه ندارد. جنگ هشت ساله ایران و عراق باعث از بین رفتن نخلستانها در ایران و بیش تر در عراق شد و زیان بلند مدت را برای عراق و کشورمان باعث گردید. از طرفی صدام دیکتاتور عراق برای مبارزه با مردم جنوب این کشور اقدام به تغییر منابع آبی جنوب این کشور کرد و باعث خشک شدن هورها شد که از بین
رفتن نخلستانها باعث ایجاد ریز گرد شده است.
درخت همیشه سبز
درخت نخل سرفراز، پوست ریزی ندارد و این درخت حتی در دل کویر و بسیاری از مناطق گرمسیر می روید. جزء سبزترین درختان است که برگش هیچ گاه نمی ریزد.
رسول خدا صل الله علیه و آله فرمودند:
الْمُؤْمِنُ كَمِثْلِ شَجَرَةٍ لَا يَتَحَاتُ وَرَقُهَا فِي شِتَاءٍ وَ لَا صَيْفِ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا هیَ قَالَ النَّخْلَة
مؤمن مانند درختی است که برگش در زمستان و تابستان نریزد. گفتند: یا رسول الله آن چه درختی است فرمود: درخت خرما.
خاک پای درخت نخل حاصل خیز است و بیشترین کشتزار و علفزار در پای آن می روید. نخل بهترین پوشش اطراف مزارع و باغهای انگور است و همراه نخل انواع درختان و انواع زراعت کاشته می شود و این نکته نیز در طول تاریخ حتی در نقاشیها به اثبات رسیده است.
برگ درخت خرما هرگز نمی ریزد و برگ های خشک شده بر درخت باقی می مانند که با هرس بریده می شوند.
تمام اجزای نخل فایده اقتصادی دارد
هیچ یک از اجزای درخت خرما بی فایده و حتی کم فایده نیست. چوب لیف، برگ، تنه، پنیر وسط تنه و….
از چوب آن در بنایی استفاده می شود و برگ های بزرگ آن برای ساختن کاردستی هایی مانند، بادبزن، طناب چوب، دستی حصیر و غیره به کار می رود. از ضایعات و لاشبرگ نخل مانند برگهای هرس شده کاغذ تولید می شود و همچنین از آنها ام دی اف تولید می شود.
نخل بومی ایران است
آثار به دست آمده نشان می دهد که ایرانیان عصر هخامنشی نیز برای نخل
ارزش قایل بودند و در دو سمت چپ و راست مهر داریوش هخامنشی تصویر نخل قرار داده اند. بسیاری از شرق شناسان مجموعه کاخ های تخت جمشید را به مثابه باغ سنگی زیبایی و یا یک بیشه مقدس تصور کرده اند، زیرا در نقش برجسته های آن جا هم به وضوح درختان نخل و سرو دیده می شود.
در ادبیات فارسی نیز درخت نخل نشان از بخشندگی است. در شعر سعدی آمده است
گرت ز دست براید چو نخل باش کریم
ورت ز دست نیاید چو سرو باش آزاد
نخل باید نماد کریسمس باشد نه کاج
درخت کریسمس واقعی درخت نخل است، وقتی قرآن در هنگام تولد حضرت عیسی علیه السلام می فرماید:
وَ هُزِّي إِلَيْكِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُساقِطْ عَلَيْكِ رُطَبَاً جَنِيًّا
هنگامی که درد زایمان حضرت مریم را فرا گرفت زمستان بود. حضرت مریم به کنار درخت خرمای کهن سال و خشکی رفت و به آن تکیه داد. در مدت کوتاهی درخت خشک شد سبز شد، برگ درآورد و خوشه های خرما از آن آویزان
شد.
سابقه تزئین درخت کریسمس به قرن شانزدهم میلادی بر می گردد و آلمانیها نخستین کسانی بودند که سنت تهیه و تزئین درخت کریسمس را بنیان نهادند.
