شیرین بیان  و خواص درمانی آن

نام علمی:

GlycyrrhizaglabraL

نام فرانسه Reglisse

نام انگلیسی آن Licorice می‌باشد.

نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، شیرین بیان، مَهک، میجو، شجرةالسوس (ریشه‌ی شیرین بیان) نامیده شده است.

تیره گیاه:  پروانه‌واران

نوع گیاه: بوته

خانواده: نخود

اندام دارویی: ریشه

مزاج: گرم و تر

رویش جغرافیایی:

در اغلب مناطق معتدله کشورها خصوصاً در ایران در نواحی استان‌های شمالی، غرب و جنوب کشور در اغلب اراضی زراعتی که در سال آیش به سر می‌برند انتشار دارد. ریشه‌ی شیرین بیان یکی از اقلام گیاهان دارویی صادراتی می‌باشد.

مشخصات ظاهری:

شیرین بیان گیاهی است که در بیشتر نقاط ایران می روید اکثر مردم ایران آن را می شناسند.

گیاهی است خودرو و چند ساله با ساقه‌های هوایی و دراز به ارتفاع حدود یک متر گاهی موارد، بیشتر برگ‌های آن شانه‌ایِ مرکب با یک برگچه انتهایی، برگچه‌ها بیضی شکل، سبز رنگِ غبارآلود و کناره برگچه‌ها صاف است. گل‌های آن خوشه‌ای و به رنگ‌های آبی، بنفش، سفید، زرد یا ارغوانی می‌باشند. میوه‌اش نیام یا به شکل غلاف و داخل آن 5 تا 6 دانه به رنگ قهوه‌ای یا قهوه‌ای روشن وجود دارد. ریشه گیاه دراز، چوبی شکل و در عمق زمین فرو می‌رود، پوست ریشه قهوه‌ای تیره یا سیاه و مغز ریشه شیرین بیان زرد رنگ، شیرین و گاهی تلخ می‌باشد. مغز ریشه شیرین بیان خواص درمانی داشته و بیشتر در صنایع دارویی کاربرد دارد.

نکته:

ریشه‌ی شیرین بیان پنجاه برابر از قند شیرین‌تر و پس از جین سینگ مهم‌ترین و پرخاصیت‌ترین داروی گیاهی است.

خواص درمانی:

متعادل کننده غلظت خون و برطرف کننده تحریکات اسید و التهاب معده (گاستریت)، تقویت کننده اعصاب بینایی چشم و خلط‌آور، نرم کننده سینه و رفع کننده خشونت حلق و سینه، مقوی نیروی جنسی و برطرف کننده یبوست، افزاینده ترشحات ادراری و ترشحات عادت ماهیانه، ضد نفخ و اسپاسم گوارشی و مسکن انواع سردردها، ضد یرقان و مفید برای انزال زودرس، ضد برونشیت و مسکن سرفه‌های عصبی، رفع کننده جراحات گلو و مفید برای ناراحتی‌های پوستی، تحلیل برنده ورم پروستات و مفید برای تصلب شرائین، رفع کننده اسید اوریک و شست‌وشو دهنده زخم‌های سطحی، افزاینده فشار خون و اشتهاآور، تحلیل برنده ورم گلو و رفع کننده سوءهاضمه، مقوی کبد و طحال و ضد قولنج، خنثی کننده سموم کبد و تقویت کننده غدد فوق کلیوی، جلوگیری کننده از پیری زودرس و ضد افسردگی می‌باشد. در ضمن برای زخم غیر باز معده، زخم اثنی‌عشر و زخم روده، سرطان معده، سوزش مجاری ادراری، امراض عصبی، تب‌های کهنه، زخم دهان، نفس تنگی، حساسیت‌ها و ورم روده‌ها نیز مفید است. در استعمال خارجی جوشانده ریشه‌ی شیرین بیان به صورت کمپرس برای درمان زخم‌ها مفید و برای رفع التهاب مخاط دهان و زبان مؤثر می‌باشد. ضماد ریشه‌ی شیرین بیان برای جلوگیری از ریزش مو نافع است. برگ تازه شیرین بیان از بین برنده بوی زیر بغل و لای انگشتان پاها می‌باشد.

مقدار مصرف و روش تهیه: سه نوبت در روز در هر نوبت ۱ قاشق مرباخوری سرخالی (۴-۲) گرم از پودر ریشه را به مدت ۴۰ دقیقه در یک قوری چینی دم کرده بعد از غذا میل کنید حداکثر میزان مصرف روزانه ۸ گرم است.

عوارض جانبی: در مصرف مداوم و زیاد شیرین بیان ممکن است عوارض ذیل بروز نماید، افزایش فشارخون افزایش دفع پتاسیم از بدن (هیپوکالمی) و در نتیجه ایجاد ضعف عضلانی، کاهش یافتن میزان ادرار

مصرف در بارداری و شیردهی: در بارداری ممنوع است ولی در شیردهی نکته خاصی ذکر نشده است.

موارد منع مصرف: بالا بودن فشارخون، مبتلا بودن به نارسایی کلیوی و یا سیروز کبدی و برای بیماران مبتلا به ورم مفاصل، اختلالات قلبی عروقی و فشار خون بالا مضر است. زیاده‌روی در مصرف شیرین بیان برای طحال و کلیه مضر و سبب آب آوردن مچ پا، افزایش فشار خون، ایجاد بیماری‌های قلبی، گلوکومای چشم، افزایش قند خون، ایجاد خواب‌آلودگی و بند آمدن ادرار می‌شود.

منبع:

کتاب گیاهان دارویی نوشته علی توکلی

کتاب 100 گیاهان معجزه آسا نوشته دکتر سید عباس زجاجی / دکتر مهنا میرشجاعیان

طبّ الصمصام – آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)