اولویت کاشت،سدر / کنار پنجمین درخت قرآنی

سدر درختی زیبا و پرفایده است که متأسفانه کمتر شناخته شده است و حتی با کاج اشتباه می شود.
سدر(کنار) در قرآن کریم
در قرآن چهار بار نام سدر آمده است، دوبار در سوره نجم و دوبار در هـر یک از سوره های واقعه و سبأ
(در یک مورد سوره سبأ) اشاره به سدر دنیایی و سه مورد دیگر وصف سدر بهشتی است.

فَأَعْرَضُوا فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ سَيْلَ الْعَرِمِ وَ بَدَّلْنَاهُم بِجَنَّتَيْهِمْ جَنَّتَيْنِ ذَوَاتَى أُكُل خَمْطٍ وَأَثْلٍ وَشَيْءٍ مِّن سِدْرٍ قَلِيلٍ
اما آنها (از خدا) روی گردان شدند و ماسیل ویرانگر را بر آنان فرستادیم و دو باغ پر (برکت شان) را به دو باغ (بی ارزش) با میوه های تلخ و درختان شوره گز و اندکی درخت سدر مبدل ساختیم

وَ أَصْحابُ الْيَمِينِ ما أَصْحابُ الْيَمِينِ ” فِي سِدْرٍ تَخْضُودٍ ” وَ طَلْحٍ مَنْضُودٍ ” وَظِلَّ ممدود وماء مسكوب و فاكهة كثيرة ..
اما اصحاب سعادت، اصحاب سعادت چه حالی دارند؟ در زیر درخت سدر بی خار و درخت موزی که میوه ای بر یکدیگر چیده شده و سایه ای دایم و آبی همواره جاری و میوه ای بسیار …

عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَىٰ عِنْدَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَىٰ إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ مَا يَغْشَىٰ
نزد «سدرة المنتهی» که جنت الماوی در آنجاست! در آن هنگام که چیزی (نور خیره کننده ای) سدرة المنتهی را پوشانده بود.
سدر/ کنار در روایات
در تفسیر آیه «فى سدر مخضود» مطرح می شود که سدر درختی است زیبا با سایه ای بسیار خنک و لطیف. اما تنها عیب این درخت این است که خار دارد. لذا قرآن کریم با توصیف مخضود این عیب را از درختان سدر بهشتی بر می دارد، چرا که مخضود به معنای بدون خار است.
در روایتی از پیامبر اکرم ذیل توضیح و تفسیر درخت سدر آمده است: «خداوند می فرمایند: «فی سدر مخضود»؛ یعنی خارهای آن را قطع کرده است؛ و به جای هر خار میوه ای قرار داده که هر میوه ای هفتاد و دو رنگ ماده غذایی دارد که هیچ یک شباهتی به دیگری ندارد

حضرت رسول سر خود را با برگ سدر می شستند و می فرمودند: «سر خود را با برگ سدر بشویید، که
هر ملک مقرب و هر پیغمبر مرسل، آن را به پاکی یاد کرده است و هر که سرش را با آن بشوید، حق تعالی وسوسه شیطان را هفتاد روز از او دور گرداند و هر که هفتاد روز وسوسه شیطان از او دور شود، معصیت خدانکند و هرکه معصیت خدا نکند داخل بهشت شود.
معرفی سدر به جای کاج
وقتی واژه سدر را در موتورهای جست و جو وارد می کنیم در معرفی سدر با مطالب زیر مواجه می شویم که کذب محض است مطالبی از قبیل:
«سدر درختی از تیره مخروطیان است که شباهت زیادی به کاج دارد ولی از کاج بسیار تنومندتر و بلندتر می شود و تا بیش از سه هزار سال عمر می کند. شاخه های درخت سدر کشیده و دور از یکدیگر است برگش مانند کاج سوزنی و میوه اش هم شبیه کاج است. چوب این درخت سفید و ضخيم و محكم
است و در برخی گونه های چوب، کمی سرخ رنگ می شود. کاملا روشن است که هنگام ظهور اسلام سدر واقعی همان آرز (سدر) لبنان بوده اما هر دو نام سدر و ارز برای دیگر درختان ارس و گنار نیز به کار می رفته است.»
مطالب نادرست در توصیف (سدر) که بخاطر تشابه اسم سرو لبنانی «سدروس» به سدر عربی به این شکل ادامه می یابد:
چوب سدر الواری مرغوب و درخشان روشن و با دوام دارد و به علت داشتن رزینی به نام روغن سدر دارای بویی خوش است. به این دلایل بود که در دوران قبل از مسیح معابد بزرگ با چوب سدر ساخته می شد و نیاز به دقت بسیار برای نظافت و شست و شوی چنین بناهایی نبود. نقل شده که قصر باشکوه سلیمان از چوب این درخت شگفت انگیز ساخته شده بود و هشتاد هزار کارگر را برای بریدن و بردن چوب این درخت به اورشلیم به کار گرفته بودند. در دوران فراعنه نیز درختان جنگل های سدر لبنان را بریدند و چوب آن را برای ساختن قصرها و معابدی که تا چندین قرن بعد باقی بود به مصر بردند. بریدن درختان سدر در زمان حضرت عیسی به مرحله ای رسیده بود که این درخت بسیار کمیاب شده بود و در بعضی مناطق بریدن و نابودی آنها ممنوع و منفور بود.»
متأسفانه برخی کارشناسان کشور معتقدند درخت سدری که در قرآن آمده نوعی کاج است و به اشتباه درخت کُنار، سدر معرفی شده است و سدر در ایران امکان رویش ندارد و فقط در لبنان می روید.

اما دلیل این که سدر همان کُنار است، یکی این است که:
غسل مرده مسلمان در تمام فقه مذاهب چهارگانه اهل سنت و نیز در مذهب شیعی امامیه لازم است میت مسلمان اگر محرم به احرام حج نباشد با سـدر و کافور غسل داده شود. مفهوم سدر به معنای پودر برگ درخت برای شست و شو در فقه بسیار جایگاه دارد و در فقه شیعه واجب است همه مردگان با آب سدر شسته شوند، لذا اگر این سدر مشهور همان سدر قرآنی و همان سدر معرفی شده در روایات نبود، بین فقها بحث پیش می آمد. پس از عدم بحث فقها در طول تاریخ و مفروغ عنه گرفتن شناسایی سدر معلوم می شود سدر همان درخت کنار است. روايات غسل مردگان و استحباب شستن سر و بدن با سدر و مباحث فقهی مربوط به آن بسیار زیاد است. برای نمونه یک روایت را که از کف سدر بحث کرده نقل می کنیم:
از ائمه روایت شده است
إِذَا أَرَدْتَ غُسْلَ الْمَيِّتِ … اعْمِدُ إِلَى السَّدْرِ فَصَيِّرُهُ فِي طَسْتٍ وَ صُبَّ عَلَيْهِ الْمَاءَ وَ
اضْرِبْهُ بِيَدِكَ حَتَّى تَوتَفِعَ رَغْوَتُهُ … ثُمَّ اغْسِلْ رَأْسَهُ بِالرَّغْوَةِ وَ بَالِغُ فِي ذَلِكَ
هنگامی که خواستی میت را غسل بدهی … سدر را در طشتی بریز و روی آن آب بریز و آن را بهم بزن تا کف کند … سپس سرش را با آن خوب بشوی. (منظور از شستن سر تأکید بیشتر روی سر است و گرنه همه بدن میت باید با سدر شسته شود)
1. سدر از ۱٤۰۰ سال قبل به عنوان خود درخت سدر و نیز به عنوان برگ کوبیده سدر مشهور است و در زبان عربی نبق به عنوان میوه درخت سدر و در فارسی کنار به عنوان میوه سدر مشهور است و صدها فرهنگ لغت و کتاب حدیث سدر را به کنار تفسیر کرده اند.
همواره در طول تاریخ فقهای لبنانی جزو بزرگترین عالمان شیعی بوده اند. اگر درخت سدر همان «ارز» و یا صنوبر و از خانواده مخروطیان «سوزنی برگان» بود قطعا متوجه می شدند. چون سدر در شست و شوی اموات به عنوان یکی از واجبات است. درخت سدر در استان خوزستان به وفور وجود دارد. مردم آن را درخت مبارک دانسته از برگ و میوه اش (کنار) استفاده می کنند
2. در شست و شوی مردگان در روایات از کف سدر یاد شده، آیا کوبیده برگ درختان سوزنی برگ کف می کند؟ در تمام کتب سدر را درخت کُنار معرفی کرده آیا این همه عالم، فقیه، مفسر، لغت شناس مورخ و طبیب در ١٤٠٠ سال نادان بودند و سدر را نمی شناختند!؟ و در قرن بیستم تازه کشف شده که سدر قرآنی و روایی کاج لبنان است؟!
درخت کُنار / درخت نبق / درخت سدر در تمام متون عربی و فارسی سدر نام برگ کوبیده درخت سدر است و نیز نام خود درخت سدر است و در عربی نبق و در فارسی کُنار میوه درخت سدر است. پس اگر فارسی زبان بگوید درخت «کنار» يا عرب زبان بگوید درخت «نبق» منظورش میوه درخت سدر است و نیز اگر هر دو بگویند درخت «سدر» بازهم صحیح است پس درخت سدر /کنار گاهی با برگش معرفی می شود و گاهی با میوه اش.
اهمیت سدر در طراحی فضای سبز
سایه فراوان سدر و کاهش گرمایش کره زمین
خداوند متعال در سوره دهر آیه ١٤ می فرماید:
وَدَانِيَةً عَلَيْهِمْ ظِلالها وَذُلّلتْ قُطُوفُها تَذْلِيْلاً
و سایه ها به آنان نزدیک است و میوه هایش برای چیدن رام.
درختان بهشتی سایه های فراوانی دارند که نتیجه انبوهی درختان است و شاخه هایشان نیز آن چنان پایین و در دسترس می باشند که میوه های آنها به سهولت قابل چیدن و استفاده است یکی از آنها درخت سدر است که به شکل دنیایی نیز همین را نشان می دهد

منبع:
اقتصاد مقاومت تر محیط سالم تر
تألیف س.ن مجتهد نجفی