شناخت بادرنجوبه و خواص درمانی آن
معرفی بادرنجبویه و خواص درمانی آن
نام علمی:Melissa officinalis L
نام فرانسه Citrionelle
نام انگلیسی آن Balm می‌باشد.
نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، بادرنگ بویه، مفرح القلب، حشیشة النحل، ترنجان، بادرنجبویه و ملیسا نامیده شده است. زنبور عسل را به زبان لاتین ملیسا میگویند. به دلیل اینکه زنبور عسل به گل این گیاه علاقه فوق‌العاده‌ای دارد این گیاه را ملیسا می‌نامند.
مرحوم دکتر سعید نفیسی معروف به ناظم الاطبا مؤلف پزشکی نامه در باب تسمیه بادرنگبویه می نویسد: اگر برگ این گیاه را بین انگشتان فشار دهند بوی لیمو میدهد به لیمو بادرنگ هم می گویند بدین جهت به آن بادرنگبویه میگویند. که به نام عرق بادر رنجبویه معروف است و هنگامی که عقرب و مار و یا زنبور و دیگر حیوانات زهردار انسان را بگزند اگر محل گزش را با عرق بادرنجبویه بشویند سودمند خواهد بود. بادرنجبویه را به عربی مفرح القلب میگویند.
این گیاه در بهار و تابستان موجود است.
رویش جغرافیایی:
اغلب در نواحی مدیترانه‌ای، آمریکا، آسیا و در اروپا خصوصاً در کشورهای اسپانیا و فرانسه انتشار دارد.
در ایران نیز در اطراف تهران و کوههای البرز و در گیلان است. و در آذربایجان شرقی و غربی نیز و به صورت پرورشی کاشته می‌شود.
طبیعت بادرنجبویه:
طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.
ترکیبات شیمیایی: روغن فرار (که حاوی منوترپن هائی مانند سیترونلال، سیترال و سزکوئی ترپن ها مانند بتاکریوفیلین است) فلاونوئیدها مانند (ایزوکورسیترین) اسید کافئیک، اسید هیدروکسی بنزوئیک و اسید هیدروکسی سینامیک.
مشخصات ظاهری:
گیاهی است چند ساله، پرشاخه و پرپشت به ارتفاع حدود 60 سانتیمتر گاهی موارد بیشتر با ساقه‌ای چهارگوش، برگ‌های آن متقابل، بیضوی، قلبی شکل، دندانه‌دار و رنگ سطح پهنک تحتانی، سبز روشن و رنگ سطح پهنک فوقانی، سبز تیره می‌باشد. گل‌های آن کوچک و سفید در مواردی گلی رنگ و میوه‌اش چهار فندقه و رنگ آن قهوه‌ای است.
بخش مورد استفاده:
برگ و سرشاخه‌های گلدار
نحوه مصرف:
معمولاً برگ و سرشاخه‌های گلدار را به صورت دم کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.
خواص درمانی:
- آرام‌بخش و خواب‌آور
- ضد باکتری و ضد تهوع
- تقویت کننده معده و بادشکن
- هضم کننده غذا و معرق
- تقویت کننده قلب و قوای فکر و آرام کننده
- صفرابر و خلط‌آور
- نیرو دهنده و باز کننده قاعدگی
- رفع کننده دل پیچه های ناشی از نفخ و برطرف کننده تندخویی دختران
- افزاینده هوش و حافظه و خنثی کننده سموم بدن
- ضد ویروس خصوص تبخال
- برطرف کننده کم خونی دختران
- ضد افسردگی و تسکین دهنده سر دردهای یکطرفه
- ضد اسپاسم و رفع کننده صداهای مبهم در گوش
- ضد میگرن و مفید برای استفراغ های دوره بارداری
- گرم و مقوی اعصاب و قلب است و نیز مقوی حواس پنج گانه است
- مؤثر بر کار معده و کبد.
- خوردن جوشانده آن نشاط آور است.
- هضم کننده غذاهای سنگین و باعث ازدیاد حافظه است.
- ضد تنگی نفس و ضد تپش قلب است خوردن آن برای کسانی که خوابهای وحشتناک میبینند نافع است.
- جوییدن آن برای برطرف کردن بوی زننده دهان مفید است.
- کوبیده پخته شده آن برای درد مفاصل و آب پخته آن برای خارش بدن و دانه های خارش دار بدن مؤثر است.
خواص درمانی دیگر:
گفتنی است درمان بیماریهای گوارشی و قلبی با منشأ عصبی، درمان دردهای معده هنگام دلهره و اضطراب، طپش قلب، عصبانیت ها، وزوز گوش، ضعف قلب، ترس، کابوس، قولنج، خستگی های روحی، هیستری و سردردهای با منشأ عصبی نیز مفید است .
مقدار مصرف و روش تهیه:
سه نوبت در روز، در هر نوبت مقداری از برگ خشک شده گیاه را که در سه انگشت دست جای می گیرد به مدت ۲۰ دقیقه در یک قوری چینی دم کرده، بعد از غذا میل کنید.
عوارض جانبی
بهتر است اشخاص گرم مزاج این گیاه را نخورند و اگر هم مصرف کردند، برای رفع عوارض آن می توانند از گل بنفشه و سکنجبین استفاده کنند.
- تهوع و گیجی
- تحریکات پوستی
- در مواردی ناراحتی گوارشی
- خستگی عمومی، احساس سنگینی در سر، بی حسی و خواب عمیق و کاهش فشار خون (در مصرف بیش از حد)
تداخلات دارویی
مصرف همزمان بادرنجبویه با داروهای زیر می تواند تاثیر این داروها را کم کند و با عملکرد آن ها تداخل نماید.
لذا در صورت مصرف یک داروی خاص ، قبل از خوردن بادرنجبویه، حتما با پزشک خود مشورت کنید. داروهایی مثل:
- ضد صرع ها مانند کاربامازپین، فنی توئین، والپروات سدیم
- باربیتورات ها مانند فنوباربیتال
- بنزودیازپین ها مانند آلپرازولام و دیازپام
- خواب آور ها مانند زولپی دم، سوناتا
- ضد افسردگی های سه حلقه ای مانند آمی تریپتیلین، نورتریپتیلین، دوکسپین، آموکسیپین
- داروهای هایپرتیروئیدی و هایپوتیروئیدی مانند متی مازول، پروپیل تیویوراسیل، لوتیروکسین، لووکسیل
- دیفن هیدرآمین
موارد منع مصرف و احتیاط
- اختلالات هورمون های تیروئیدی
- افرد مبتلا به گلوکوم (آب سیاه چشم)
- بارداری و شیردهی
- افرد حساس به آسپیرین
- کودکان
هشدارهای مهم
- از مصرف خودسرانه داروهای گیاهی خودداری کنید.
- داروهای گیاهی نیز بی خطر و بدون عارضه نیستند، لذا بدون نظر پزشک در هر شرایطی قابلاستفاده نمی باشند.
- در صورت داشتن هر گونه بیماری خاص یا مصرف دارویی خاص، قبل از استفاده از گیاه دارویی با پزشک مشورت کنید.
- در صورت بروز هر نوع واکنش حساسیتی، باید مصرف این گیاه را قطع کنید.
دمنوش بادرنجبویه + بیدمشک
۲ عدد برگ بادرنجبویه+ ۱ عدد گل بیدمشک
همه را در یک لیوان آب جوش ریخته در لیوان را پوشانده و یک ربع صبر کنید. در صورت تمایل برای شیرین کردن می توانید از نبات ،کوبیده عسل یا شکر سرخ استفاده نمایید.
منبع:
کتاب گیاهان دارویی نوشته علی توکلی
کتاب 100 گیاهان معجزه آسا نوشته دکتر سید عباس زجاجی / دکتر مهنا میرشجاعیان
کتاب دمنوشان گیاهی و کاربردهای آن گردآورنده معصومه درویشی
سایت راسخون
سایت تبیان
