بارهنگ «لسان الحمل» و خواص درمانی آن

نام علمی:

Plantago major L.، نام فرانسه Plantain و نام انگلیسی آن Larger plantain می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، بارهنگ، لسان الحمل الکبیر و بارتنگ نامیده شده است.

تیره گیاه: بارهنگ Palntaginaceae

نوع گیاه: بوته

مزاج: سرد و خشک

بخش مورد استفاده: دانه

مشخصات ظاهری:

گیاهی است به ارتفاع ۸ تا ۵۰ سانتیمتر و دارای برگهایی با پهنک بزرگ و واقع در سطح زمین که در منطقه وسیعی از دو قاره اروپا و آسیا و همچنین شمال آفریقا و آمریکای شمالی می روید. مشخصات آن این است که در پهنک برگهای آن ۳ تا ۱۱ رگ برگ سراسری در جهت طولی دیده می شود. گل های آن دارای جامی به رنگ خاکستری روشن یا تقریباً مایل به قرمز و مجتمع به صورت سنبله های دراز است هر یک از این سنبله ها نیز در رأس دنباله بلندی منتهی به وسط برگها جا دارد. میوه اش پوشینه ۲ خانه و محتوی ۴ تا ۸ دانه کوچک بیضی شکل در هر خانه می باشد. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ و ریشه و دانه آن است که در طب عوام به مصارف درمانی عدیده می رسد. گونه دیگری در گیلان وجود دارد که دارای مصارف درمانی مشابه می باشد.

محل رویش: محل رویش آن در اطراف تهران ری کرج، لاهیجان، رشت آذربایجان، تبریز، سراب، رضاییه، کردستان، خراسان، اصفهان به طور کلی غالب نواحی ایران مخصوصاً اگر محل رویش رطوبت کافی داشته باشد و در باغهای گیلان فراوان یافت می شود.

خواص درمانی:

نرم کننده سینه و برطرف کننده اخلاط ریه، ادرارآور و معرق، آرام کننده و رفع کننده تحریکات در نزله‌های مزمن برونش‌ها، رفع کننده اختلالات کلیه و دفع کننده انواع کرم‌ها، ضد تب و خنک کننده، ضد همورئید همراه با خونریزی و تصفیه کننده خون، کاهنده چربی و خارج کننده سنگ‌های کلیه، ضد یرقان و التیام‌بخش زخم‌های داخلی، تحلیل‌برنده ورم مخاط دهان و تقویت کننده لثه‌ها، قابض و ضد اسهال خونی، ضد نفس‌تنگی و برطرف کننده عفونت‌های مجاری تنفسی، جلوگیری از خونریزی معده و ضد التهابات کلیه و مثانه می‌باشد. در ضمن برای گوش درد، نزله مجاری ادراری، تصلب شرائین، آرتریت، بیماری‌های کبدی، شب‌ادراری، روماتیسم، سینه درد، آسم و ناراحتی‌های آسم برونشیتی نیز مفید است.

ریشه برگ و دانه این گیاهان اثر قابض و نرم کننده دارد و از آنها به عنوان تصفیه کننده، خون آرام کننده، نزله مجاری ادرار و دستگاه هضم رفع ناراحتی های آسم مرطوب، اسهال های ساده، ورم مخاط دهان، درد دندان و حتی درد گوش استفاده می گردد.

بارهنگ را در رفع خونریزیهای ریوی، وجود خون در اخلاط،  بیماری های کبدی، زردی و برگرداندن غذا که با احساس سوزش در لوله مری همراه است با اثر قاطع ذکر نمودند.

نحوه مصرف:

به طور معمول دانه را به صورت خیسانده در آب جوش استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف آن را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

جوشانده ۵۰ تا ۱۰۰ گرم ریشه یا برگ بارهنگ در یک لیتر آب به مقدار ۳ فنجان در روز مصرف شود دم کرده حاصل از ۱۰ گرم برگ بارهنگ در ۱۵۰ گرم آب جوش برای استفاده از آن به صورت حمام چشم مفید می باشد برگ بارهنگ را گرفته شیره آن را با هم وزن عسل جوشانده (به مدت ۲۰ دقیقه) در رفع بیماری های دستگاه تنفسی توصیه گردیده است.

تعداد دفعات مصرف بستگی به میزان نیاز بیمار دارد، ولی معمولاً در درمان اسهال غیر عفونی در چند نوبت ۱ قاشق مرباخوری سر خالی (۳/۵ گرم) از دانه های گیاه را به مدت ۱ دقیقه در نصف لیوان آب و یا آب میوه مخلوط کرده میخورند

عوارض جانبی عارضه خاصی ذکر نشده است.

مصرف در بارداری و شیردهی مورد خاصی بیان نشده است.

موارد منع مصرف مورد خاصی ذکر نشده است.

ملاحظات در درمان اسهال های غیر عفونی، همراه دانه های بارهنگ باید آب زیادی مصرف گردد تا از

تجمع دانه ها در دستگاه گوارش جلوگیری شود

دمنوش بارهنگ + نعناع

یک قاشق چایخوری بارهنگ + ۴ برگ نعناع

همه را در یک لیوان آب جوش ریخته در لیوان را پوشانده و یک ربع صبر کنید اگر مایلید میتوانید آن را به صورت سرد میل کنید در این صورت آن را برای نیم ساعت به یخچال منتقلکنید. در صورت تمایل برای شیرین کرد نمی توانید از نبات کوبیده استفاده نمایید.

خواص :

– خنک کننده

– رفع دل پیچه و دل درد ناشی از گرما و مسمومیت

منبع:

کتاب گیاهان دارویی نوشته علی توکلی

کتاب 100 گیاهان معجزه آسا نوشته دکتر سید عباس زجاجی / دکتر مهنا میرشجاعیان

کتاب دمنوشان گیاهی و کاربردهای آن گردآورنده معصومه درویشی

طبّ الصمصام – آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)