معرفی شکر تیغال و خواص درمانی آن

نام علمی:

Echinops persicus Stev. Et Fisch.،

نام فرانسه Echinope، به انگلیسی از انواع Thistle و به فارسی خارشکر نامیده می‌شود.

اندام دارویی:  پیله تنیده شده بر برگ و ساقه گیاه توسط حشره خزوکک

مزاج:  معتدل و رطوبت آن کمی بیشتر می‌باشد.

مشخصات ظاهری گیاه:

گیاهی است چند ساله و اغلب پر ساقه با برگ‌های دراز و سبز روشن با بریدگی‌های عمیق، نامنظم و دندانه‌دار که در انتهای هر دندانه خاری دیده می‌شود. در انتهای ساقه، گل دهنده و گل‌های آن به طور مجتمع، کروی یا گلوله‌ای شکل و به رنگ بنفش مایل به آبی می‌باشند.

گیاه شکر تیغال از خانواده کاسنی است و به حالت وحشی در نواحی معتدل گرم که دارای هوای خشک و غیر مرطوب باشد می روید. این گیاه را در دره ها و زمین های صاف دماوند و لواسان و کوه های گیلان و در ارتفاعات هزار تا دو هزار متری میتوان به دست آورد. ولی در لواسان و گیلان این گیاه دارای شکر تیغال نیست.

شکر تیغال ماده ای است که در اثر سکونت حشره ای به وجود می آید. شکرتیغال را در کتاب های دارویی عربی سكر العشر نام نهاده اند، زیرا عشر نام گیاهی است که این ماده روی آن می بندد. به شکل تخم مرغی است که اندازه آن به قدر یک میوه زیتون و روی آن دانه دانه با رنگ سفید مایل به خاکستری پررنگ و داخل آن لیز و براق است، وقتی شکرتیغال را از روی شاخه گیاه آن بکنند سوراخی در آن به وجود می آید که از آن سوراخی می توان درون آن را نگاه کرد. گاهی از همین سوراخ حشره ای که باعث به وجود آمدن شکرتیغال است فرار می کند و گاهی بی حس و بی حال در درون آن باقی می ماند.

در زبان سانسکریت شکرتیغال را آرکا آکوند می گفته اند که امروز به آن آک یا مودار می گویند.

خواص دارویی به عقیده حکیم مؤمن شکرتیغال خاصیت ملین و مسکن دارد و برای حدت اخلاط و سوزش مری و خشونت سینه و معالجه سرفه و صاف کردن آواز و رفع خشکی گلو و معده نافع است. آزمایشهای علمی امروز هم خواص درمانی و آثار شفابخش شکرتیغال را همان طور که حکیم مؤمن نوشته است تأیید کرده و پزشکان امروز هم عقیده دارند شکرتیغال بهترین داروی سینه است. شکرتیغال و شیرخشت دوای شفابخش قناریها است چنانکه اوستا محمد قناری باز میگوید وقتی یکی از قناریهای من صدایش گرفت به کوه و صحرا میروم و گیاهی به نام شکرتیغال را پیدا می کنم و برایش میآورم گاهی شکرتیغال و شیر خشت ممکن است لالی قناری را معالجه کند.

نحوه مصرف:

معمولاً شکر تیغال را شکسته داخل آن را بیرون آورده و دور می‌اندازند سپس شکرتیغال را آسیاب کرده در آب جوش خیسانده میل می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف آن را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌نماید.

خواص درمانی شکرتیغال:

ملین و متعادل کننده دستگاه گوارش، تسکین سوزش حدت اخلاط و مری، تسکین خشکی حنجره، تسکین دهنده سرفه‌های سرکش که ناشی از تحریک برونش‌ها می‌باشد، آرام‌بخش و خلط‌آور، صاف کننده صدا و برطرف کننده خشکی گلو می‌باشد.

مقدار مصرف و روش تهیه:

چهار نوبت در روز در هر نوبت یک قاشق چای خوری از صمغ شکر تیغال را در یک لیوان آب حل نموده و میل نمایید. مصرف همراه ترنجبین اثر شکر تیغال را افزایش می دهد.

عوارض جانبی:

مصرف زیاد حالت تهوع ایجاد میکند. مصرف در بارداری و شیردهی باید با احتیاط انجام شود.

منبع

کتاب گیاهان دارویی نوشته علی توکلی

کتاب 100 گیاهان معجزه آسا نوشته دکتر سید عباس زجاجی / دکتر مهنا میرشجاعیان

صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)