شناخت خارشتر و خواص درمانی آن

خارشتر (علف ترنجبین)

خارشتر اشکال مختلفی دارد. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک نوع خارشتر که مولد ترنجبین می‌باشد اشاره شده است.

نام علمی:

Alhagi persarum Bioss.& Buhse، نام فرانسه Alhagi و نام انگلیسی آن Camel thorn می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، خاربز، اشترخار، خارشیری و الحاجی نامیده شده است.

مشخصات ظاهری:

خارشتر گیاهی است دائمی به بلندی بیست تا پنجاه سانتیمتر که در تمامی کوهپایه های ایران به حالت خودرو یافت می شود.

ساقه های این گیاه خاردار و سبز رنگ بوده و از پایین دارای شاخه می باشد و گل های کوچک آن قرمز رنگ است. با وجود این که خارشتر در تمامی نقاط ایران می روید ولی در همه جا ترنجبین از آن به دست نمی آید.

ترنجبین بازار دارویی ایران از خراسان و اطراف تبریز و زرند و بندر بوشهر به دست می آید، در اواخر تابستان گیاه خشک شده خارشتر که دارای ترنجبین می باشد را روی سفره ای تکان می دهند تا چکیده های شیرینی که هنگام هوای گرم از ساقه ترشح و در روی آن خشک شده از آن بریزد و به همین جهت همواره مقداری از برگها و خارهای گیاه همراه ترنجبین می باشد.

رویش جغرافیایی:

در اغلب کشورها خصوصاً کشورهای آسیایی و بیشتر در کشورهای خاورمیانه و در ایران به صورت خودرو انتشار دارد.

خانواده:

باقلانیان (Fabaceae)

اندام دارویی: کلیه اعضای گیاه

مزاج: گرم و خشک

ترکیبات شیمیایی: حاوی ترکیبات قندی مختلفی چون منوساکاریدهای گلوکز، فروکتوز، دی ساکارید (ساکارز) و تری ساکارید (منو تیوز) که به راحتی در آب حل می شوند. این گیاه همچنین شامل تانن و آنتوسیانین است.

خواص درمانی دیگر: کمک به درمان سنگ صفرا، رفع التهاب معده، خلط آور، کمک به درمان آرتریت روماتوئید کمک به درمان تومورهای گلاندولار و پولیپ بینی

مقدار مصرف و روش تهیه: سه نوبت در روز در هر نوبت ۳ انگشت از گیاه خشک شده را به مدت ۴۰ دقیقه در یک قوری چینی دم کرده بعد از غذا میل کنید.

روش مصرف: ترنجبین را به مقدار ده تا هفتاد گرم و گاهی بیشتر برای شیرین نمودن  داروها و نرم کردن سینه و روده مخصوصاً در بیماری های عفونی به کار می برند.

ترنجبین مختصری خاصیت ملین را نیز دارد

عوارض جانبی: عارضه خاصی ذکر نشده است.

مصرف در بارداری و شیردهی: به دلیل احتمال کاهش فشارخون حتماً با مشورت پزشک متخصص مصرف شود.

موارد منع مصرف:  مورد خاصی بیان نشده است.

خاصیت درمانی:

مسهل و معرق، مدر و دفع کننده سنگ کلیه، نرم کننده و خارج کننده اخلاط سینه، تحریک کننده ترشح صفرا و محرک غدد مترشحه شیره معده، بادشکن و مفید برای بیماری های جهاز هاضمه، اشتهاآور و ضدعفونی کننده، ضد یرقان و مسکن سردردهای یکطرفه می باشد. در ضمن برای سینه درد و طپش قلب نیز مفید است.

دمنوش ها

1. دمنوش ترنجبین + خاکشیر + گلاب

۱ قاشق مرباخوری ترنجبین زرد + ۱ قاشق چایخوری خاکشیر کمی گلاب

نخست ترنجبین را در یک لیوان آب جوش ریخته و بگذارید سرد شود سپس آن را صاف کنید. خاکشیر را که از قبل شسته اید به آن اضافه کنید. یک قاشق مرباخوری گلاب نیز بدان بیفزایید سپس آن را برای نیم ساعت به یخچال منتقل کنید. این دمنوش شیرین مزه است و نیازی به شیرین کردن آن نیست.

خواص :

خنک کننده بدن

تصفیه خون و رفع رودل

2. دمنوش ترنجبین + گل پنیرک

۱ قاشق مرباخوری ترنجبین زرد + ۴ عدد گل پنیرک

نخست ترنجبین را در یک لیوان آب جوش ریخته و بگذارید سرد شود.  سپس آن را صاف کنید و گل پنیرک را به آن اضافه کنید.  آن را برای نیم ساعت به یخچال منتقل کنید این دمنوش شیرین مزه است و نیازی به شیرین کردن آن نیست

خواص :

– خنک کننده بدن

– تصفیه خون و کبد

ضد حساسیت ناشی از گرما

منبع:

کتاب گیاهان دارویی نوشته علی توکلی

کتاب 100 گیاهان معجزه آسا نوشته دکتر سید عباس زجاجی / دکتر مهنا میرشجاعیان

کتاب دمنوشان گیاهی و کاربردهای آن گردآورنده معصومه درویشی

طبّ الصمصام – آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)